I. Etap przygotowawczy przed wywołaniem głoski „r”

Ćwiczenia języka:

Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj gry:

• • „pokaż łopatę” (wysuwanie szerokiego języka z ust);
  • „zaglądanie językiem do gardła” (cofanie szerokiego języka wzdłuż podniebienia);
  • „jedzie konik” (coraz szybsze kląskanie językiem o podniebienie twarde);
  • mlaskanie (wielokrotne odrywanie języka przyklejonego całą powierzchnią do podniebienia);
  • naśladowanie ssania cukierka czubkiem języka;

Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:

• zlizywanie z przedniej części podniebienia twardego przyklejonego kawałka czekolady (miodu, dżemu itp.);
• odklejanie językiem chrupek kukurydzianych z podniebienia;
• szybkie unoszenie i opuszczanie języka (w kierunku górnych i dolnych zębów), przy szeroko otwartych ustach i nieruchomej żuchwie;
• „czesanie języka” (wysuwanie i wsuwanie go między lekko rozwarte zęby);
• „żucie” języka;
• „masaż” języka poprzez zagryzanie czubka języka zębami;
• „ostrzenie” czubka języka o górne zęby, przy szeroko otwartych ustach.

To już właściwie może być już początek etapu wywoływania głoski.

• • szybkie wypowiadanie głoski „l”;
  • szybkie i kilkukrotne wybrzmiewanie „ly” z językiem uderzającym o górną wargę;
  • uniesienie języka do wałka dziąsłowego, a następnie mocne dmuchnięcie na czubek języka, aż do pojawienia się „tr”;
  • zdmuchiwanie skrawków papieru z czubków języka: kawałek papieru umieszczamy na czubku języka za górnymi zębami; wargi rozchylone. Polecamy dziecku dmuchnąć na język energicznie wymawiając „t”. Powinno pojawić się „tr” i papierek odskoczy;

Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:

• mocne akcentowanie „t” podczas wybrzmiewania zbitek „tll”, „tll”, „tll”, „trl” najpierw szeptem, a potem głośno;
• powtarzanie szeptem, a następnie głośno
  la, la, la, trla
  lo, lo, lo, trlo
  lu, lu, lu, trlu
  le, le, le, trle
  ly, ly, ly, trly
  li, li, li, trli;
• szeptem i głośno wypowiadanie
  trla, trlo, trle, trlu, trly;
• próby naśladowania odgłosów, zaczynając od szeptu:
  – śpiewu ptaków – tri li li
  – gry na trąbce – tra ta ta, tru tu tu, tre te te
  – zepsutego zamka karabinu – tr tr tr, dr dr dr
  – warczenia psa – wrr, wrr, wrr

  Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:

  

  – gruchania gołębi – grr, grr, grr

  Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:

  
  – ruszającego traktora – tur tur tur, tyr tyr tyr, pyr pyr pyr
  – odlotu ptaków – fru, fru, fru
  – ćwierkania wróbli – ćwir, ćwir, ćwir
  – zatrzymywania konia – pr, pr, pr
  – odgłosu świnki – chrum, chrum, chrum

  Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:

  
  – chrapania – chr, chr, chr
  – dzwoniącego tramwaju – dryń, dryń, dryń
  – chrupania – chrup, chrup, chrup
  – szorowania – szuru, szuru, szuru
  – zapalania światła – pstryk
  – łamania gałęzi – trach.

Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:

Ćwiczenia warg:

• naśladowanie odgłosów z otoczenia;
• odczucia zimna – brr, brr, brr;
• ruszającego motocykla – brum, brum, brum;
• parskania konia – prr, prr, prr;
• energiczne pionowe poruszanie warg bokiem palca;
• parskanie wargami z językiem wysuniętym między nimi;
• pionowe ruchy palcami po wargach, naśladujące grę na gitarze lub harfie.

II. Etap wywołania głoski „r”

• 1 sposób
  przez przekształcenie „l”:
  – ułożenie języka w pozycji „l” i wypowiadanie lalalalala… alalala… lololo… lululu… lelele… llllll… hopla… bla-ble…

  Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:

  

• 2 sposób
  przez różnego typu przekształcenia „t” i „d” dziąsłowych:
  – ćwiczenia szybkiego naprzemiennego wymawiania głosek „t”, „d” i „n” („e” jest bardzo krótkie, ćwiczymy przy otwartych ustach, język jest cofnięty do wałka dziąsłowego)
  tttt
  dddd
  td td td td
  tdn tdn tdn tdn
  teda teda teda teda
  tedo tedo tedo tedo
  tede tede tede tede
  tedu tedu tedu tedu
  tedy tedy tedy tedy;
  – szybkie, naprzemienne wymawianie „t” i „d” dziąsłowych. Potem „tr”, „dr” (zamiast „r” wstawia się „d” dziąsłowe i przyspiesza się tempo mówienia aż do uzyskania „r”);
  – wykorzystanie umiejętności artykułowania „d” dziąsłowego w połączeniach: deda, dedo, dedu (d ma być dziąsłowe, e – wymawiane krótko i delikatnie, natomiast a, o, u – długo i z naciskiem). Zwiększamy tempo mówienia aż do uzyskania dra, dro, dru.
• 3 sposób
  W czasie przedłużania dźwięku pomocniczego „ż” opuszczamy energicznie szczękę dolną lub szybko poziomo potrącamy palcem wędzidełko podjęzykowe.

III. Etap utrwalenia głoski „r”

UWAGA! W ogóle nie ćwiczymy początkowo „r” w izolacji.
• Pkt.1 Najpierw ćwiczymy „r” w połączeniach ze spółgłoskami (kolejność taka jak poniżej):
  – nagłos zbitek spółgłoskowych w sylabach, logotomach, wyrazach;
  – śródgłos zbitek spółgłoskowych w sylabach, logotomach, wyrazach;
  TR
  tra, tro, tru, tre, try
  atra, atro, atre, atru, atry
  otra, otro, otre, otru, otry
  etra, etre, etru, etry
  utra, utro, utru, utry
  ytra, ytro, ytre, ytry

  Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj gry:

  
  DR
  dra, dro, dru, dre, dry
  adra, adro, adru, adry
  odra, odro, odre, odru, odry
  edra, edre, edro, edru, edry
  udra, udro, udre, udry
  ydra, ydro, ydre, ydru, ydry

  Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:

  
  PR
  pra, pro, pre, pru, pry
  apra, apro, apre, apru, apry
  opra, opro, opre, opru, opry
  epra, epro, epre, epru, epry
  upra, upro, upre, upru, upry
  ypra, ypro, ypre, ypru, ypry
  BR
  bra, bro, bre, bru, bry
  abra, abro, abre, abru, abry
  obra, obro, obre, obru, obry
  ebra, ebro, ebre, ebru, ebry
  ubra, ubro, ubre, ubru, ubry
  ybra, ybro, ybre, ybru, ybry
  KR
  kra, kro, kre, kru, kry
  akra, akro, akre, akru, akry
  ekra, ekro, ekre, ekru, ekry
  ukra, ukro, ukre, ukru, ukry
  ykra, ykro, ykre, ykru, ykry
  GR
  gra, gro, gre, gru, gry
  agra, agro, agre, agru, agry
  egra, egro, egre, egru, egry
  ugra, ugro, ugre, ugru, ugry
  ygra, ygro, ygre, ygru, ygry
  FR
  fra, fro, fre, fru, fry
  afra, afro, afre, afru, afry
  efra, efro, efre, efru, efry
  ufra, ufro, ufre, ufru, ufry
  yfra, yfro, yfre, yfru, yfry

  Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:

  
  WR
  wra, wro, wre, wru, wry
  awra, awro, awre, awru, awry
  ewra, ewro, ewre, ewru, ewry
  uwra, uwro, uwre, uwru, uwry
  ywra, ywro, ywre, ywru, ywry
  i analogicznie – HRA, MRA, SRA, ZRA

• Pkt.2 Następnie ćwiczymy „r” w połączeniu z samogłoskami:
  – nagłos w sylabach, logotomach, wyrazach
  ra, ro, re, ru, ry

  Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:

  
  – śródgłos w sylabach, logotomach, wyrazach
  ara, aro, are, aru, ary
  ora, oro, ore, oru, ory
  era, ero, ere, eru, ery
  ura, uro, ure, uru, ury
  yra, yro, yre, yru, yry

  Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj gry:

  
  
  
  – wygłos w sylabach, logotomach, wyrazach
  ar, or, er, ur
  Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj gry:
  
  
  
  
  

IV. Etap automatyzacji głoski „r”

• • etap utrwalenia i automatyzacji wywołanej głoski w pojedynczych wyrazach, związkach wyrazowych i zdaniach (nagłos, śródgłos i wygłos);

Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj gry:

• teksty drukowane i wierszyki;
• mowa spontaniczna;
• opowiadanie treści historyjek obrazkowych.