I. Etap przygotowawczy przed wywołaniem głoski „r”
Ćwiczenia języka:
Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj gry:
-
- „pokaż łopatę” (wysuwanie szerokiego języka z ust);
- „zaglądanie językiem do gardła” (cofanie szerokiego języka wzdłuż podniebienia);
- „jedzie konik” (coraz szybsze kląskanie językiem o podniebienie twarde);
- mlaskanie (wielokrotne odrywanie języka przyklejonego całą powierzchnią do podniebienia);
- naśladowanie ssania cukierka czubkiem języka;
Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:
- zlizywanie z przedniej części podniebienia twardego przyklejonego kawałka czekolady (miodu, dżemu itp.);
- odklejanie językiem chrupek kukurydzianych z podniebienia;
- szybkie unoszenie i opuszczanie języka (w kierunku górnych i dolnych zębów), przy szeroko otwartych ustach i nieruchomej żuchwie;
- „czesanie języka” (wysuwanie i wsuwanie go między lekko rozwarte zęby);
- „żucie” języka;
- „masaż” języka poprzez zagryzanie czubka języka zębami;
- „ostrzenie” czubka języka o górne zęby, przy szeroko otwartych ustach.
To już właściwie może być już początek etapu wywoływania głoski.
-
- szybkie wypowiadanie głoski „l”;
- szybkie i kilkukrotne wybrzmiewanie „ly” z językiem uderzającym o górną wargę;
- uniesienie języka do wałka dziąsłowego, a następnie mocne dmuchnięcie na czubek języka, aż do pojawienia się „tr”;
- zdmuchiwanie skrawków papieru z czubków języka: kawałek papieru umieszczamy na czubku języka za górnymi zębami; wargi rozchylone. Polecamy dziecku dmuchnąć na język energicznie wymawiając „t”. Powinno pojawić się „tr” i papierek odskoczy;
Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:
- mocne akcentowanie „t” podczas wybrzmiewania zbitek „tll”, „tll”, „tll”, „trl” najpierw szeptem, a potem głośno;
- powtarzanie szeptem, a następnie głośno
la, la, la, trla
lo, lo, lo, trlo
lu, lu, lu, trlu
le, le, le, trle
ly, ly, ly, trly
li, li, li, trli; - szeptem i głośno wypowiadanie
trla, trlo, trle, trlu, trly; - próby naśladowania odgłosów, zaczynając od szeptu:
– śpiewu ptaków – tri li li
– gry na trąbce – tra ta ta, tru tu tu, tre te te
– zepsutego zamka karabinu – tr tr tr, dr dr dr
– warczenia psa – wrr, wrr, wrrDo powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:
– gruchania gołębi – grr, grr, grr
Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:
– ruszającego traktora – tur tur tur, tyr tyr tyr, pyr pyr pyr
– odlotu ptaków – fru, fru, fru
– ćwierkania wróbli – ćwir, ćwir, ćwir
– zatrzymywania konia – pr, pr, pr
– odgłosu świnki – chrum, chrum, chrumDo powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:
– chrapania – chr, chr, chr
– dzwoniącego tramwaju – dryń, dryń, dryń
– chrupania – chrup, chrup, chrup
– szorowania – szuru, szuru, szuru
– zapalania światła – pstryk
– łamania gałęzi – trach.
Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:
Ćwiczenia warg:
- naśladowanie odgłosów z otoczenia;
- odczucia zimna – brr, brr, brr;
- ruszającego motocykla – brum, brum, brum;
- parskania konia – prr, prr, prr;
- energiczne pionowe poruszanie warg bokiem palca;
- parskanie wargami z językiem wysuniętym między nimi;
- pionowe ruchy palcami po wargach, naśladujące grę na gitarze lub harfie.
II. Etap wywołania głoski „r”
- 1 sposób
przez przekształcenie „l”:
– ułożenie języka w pozycji „l” i wypowiadanie lalalalala… alalala… lololo… lululu… lelele… llllll… hopla… bla-ble…Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:
- 2 sposób
przez różnego typu przekształcenia „t” i „d” dziąsłowych:
– ćwiczenia szybkiego naprzemiennego wymawiania głosek „t”, „d” i „n” („e” jest bardzo krótkie, ćwiczymy przy otwartych ustach, język jest cofnięty do wałka dziąsłowego)
tttt
dddd
td td td td
tdn tdn tdn tdn
teda teda teda teda
tedo tedo tedo tedo
tede tede tede tede
tedu tedu tedu tedu
tedy tedy tedy tedy;
– szybkie, naprzemienne wymawianie „t” i „d” dziąsłowych. Potem „tr”, „dr” (zamiast „r” wstawia się „d” dziąsłowe i przyspiesza się tempo mówienia aż do uzyskania „r”);
– wykorzystanie umiejętności artykułowania „d” dziąsłowego w połączeniach: deda, dedo, dedu (d ma być dziąsłowe, e – wymawiane krótko i delikatnie, natomiast a, o, u – długo i z naciskiem). Zwiększamy tempo mówienia aż do uzyskania dra, dro, dru. - 3 sposób
W czasie przedłużania dźwięku pomocniczego „ż” opuszczamy energicznie szczękę dolną lub szybko poziomo potrącamy palcem wędzidełko podjęzykowe.
III. Etap utrwalenia głoski „r”
- UWAGA! W ogóle nie ćwiczymy początkowo „r” w izolacji.
- Pkt.1 Najpierw ćwiczymy „r” w połączeniach ze spółgłoskami (kolejność taka jak poniżej):
– nagłos zbitek spółgłoskowych w sylabach, logotomach, wyrazach;
– śródgłos zbitek spółgłoskowych w sylabach, logotomach, wyrazach;
TR
tra, tro, tru, tre, try
atra, atro, atre, atru, atry
otra, otro, otre, otru, otry
etra, etre, etru, etry
utra, utro, utru, utry
ytra, ytro, ytre, ytryDo powyższych ćwiczeń wykorzystaj gry:
DR
dra, dro, dru, dre, dry
adra, adro, adru, adry
odra, odro, odre, odru, odry
edra, edre, edro, edru, edry
udra, udro, udre, udry
ydra, ydro, ydre, ydru, ydryDo powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:
PR
pra, pro, pre, pru, pry
apra, apro, apre, apru, apry
opra, opro, opre, opru, opry
epra, epro, epre, epru, epry
upra, upro, upre, upru, upry
ypra, ypro, ypre, ypru, ypry
BR
bra, bro, bre, bru, bry
abra, abro, abre, abru, abry
obra, obro, obre, obru, obry
ebra, ebro, ebre, ebru, ebry
ubra, ubro, ubre, ubru, ubry
ybra, ybro, ybre, ybru, ybry
KR
kra, kro, kre, kru, kry
akra, akro, akre, akru, akry
ekra, ekro, ekre, ekru, ekry
ukra, ukro, ukre, ukru, ukry
ykra, ykro, ykre, ykru, ykry
GR
gra, gro, gre, gru, gry
agra, agro, agre, agru, agry
egra, egro, egre, egru, egry
ugra, ugro, ugre, ugru, ugry
ygra, ygro, ygre, ygru, ygry
FR
fra, fro, fre, fru, fry
afra, afro, afre, afru, afry
efra, efro, efre, efru, efry
ufra, ufro, ufre, ufru, ufry
yfra, yfro, yfre, yfru, yfryDo powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:
WR
wra, wro, wre, wru, wry
awra, awro, awre, awru, awry
ewra, ewro, ewre, ewru, ewry
uwra, uwro, uwre, uwru, uwry
ywra, ywro, ywre, ywru, ywry
i analogicznie – HRA, MRA, SRA, ZRA - Pkt.2 Następnie ćwiczymy „r” w połączeniu z samogłoskami:
– nagłos w sylabach, logotomach, wyrazach
ra, ro, re, ru, ryDo powyższych ćwiczeń wykorzystaj grę:
– śródgłos w sylabach, logotomach, wyrazach
ara, aro, are, aru, ary
ora, oro, ore, oru, ory
era, ero, ere, eru, ery
ura, uro, ure, uru, ury
yra, yro, yre, yru, yryDo powyższych ćwiczeń wykorzystaj gry:
– wygłos w sylabach, logotomach, wyrazach
ar, or, er, ur
Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj gry:
IV. Etap automatyzacji głoski „r”
-
- etap utrwalenia i automatyzacji wywołanej głoski w pojedynczych wyrazach, związkach wyrazowych i zdaniach (nagłos, śródgłos i wygłos);
Do powyższych ćwiczeń wykorzystaj gry:
- teksty drukowane i wierszyki;
- mowa spontaniczna;
- opowiadanie treści historyjek obrazkowych.
Nasze gry, ćwiczenia oraz harmonogram ćwiczeń przygotowane zostały jako dodatek do terapii. Jakie ćwiczenia wybrać, oraz w jaki sposób ćwiczyć z dzieckiem powinien wskazać logopeda prowadzący terapię.
Najlepiej szczegóły ćwiczeń omówić z logopedą prowadzącym terapię dziecka. To on powinien wskazać w którym momencie przejść do kolejnego etapu ćwiczeń, ponieważ jest to uzależnione od indywidualnych postępów. Gry i ćwiczenia dostępne w naszym serwisie, jak i harmonogram (przygotowany po to by usystematyzować zasoby) jest jedynie pomocą, mającą na celu urozmaicenie terapii oraz wsparciem motywacji do ćwiczeń również poza gabinetem logopedy.
Rozpoczynam naukę, czy ćwiczenia wykonywać etapami czy wszystkie od razu? Ile czasu powinnam poświęcić na każdy etap, kiedy przejść do następnego?
W okolicach wałka dziąsłowego, nie bezpośrednio przy zębach. Polecamy skonsultować się z logopedą, który będzie mógł dokładnie wskazać w jaki sposób poprawnie wymawiać głoskę „R”.
czy r wymawiać przed wałkiem dziąsłowym (bliżej zębów), czy za?
odpowie ktoś?
mam pytanie czy III. Etap utrwalenia głoski „r”
w tych tra,tre, tru, try
mam nadmiernie podkreślać r czy mówić w pełni naturalnie?
Ogólne zasady są takie, że…
1. Najpierw utrwalamy głoskę „r” w połączeniach: tra, tro, tru, tre, try oraz w wyrazach te sylaby zawierających, np. trawa, trampki, trochę, trociny, trudny, truskawka, trema, trening, trykot, tryby.
2. Następnie ćwiczymy połączenie „tr” w otoczeniu samogłosek: atra, atro, atre, atru, atry; otra, otro, otre, otru, otry; etra, etre, etru, etry; utra, utro, utru, utry; ytra, ytro, ytre, ytry oraz wyrazach je zawierających.
Najlepiej oczywiście kierować się szczegółowymi zaleceniami logopedy prowadzącego konkretną terapię :).
mam pytanie odnośnie sposobu utrwalania:
mam powtarzać np. 10 razy „tra, tra…”, potem 10 razy „tro, tro…” itd,
czy 10 razy całą linijkę „tra, tro, tru, tre, try” a potem następne,
czy też mam od razu mówić cały akapit jak poniżej i powtarzać całością?
tra, tro, tru, tre, try
atra, atro, atre, atru, atry
otra, otro, otre, otru, otry
etra, etre, etru, etry
utra, utro, utru, utry
ytra, ytro, ytre, ytry